De Europese verkiezingen zijn voorbij en die waren voor de SP geen feestje. De socialisten haalden de kiesdrempel niet en verdwijnen uit het Europese parlement. In hun campagne werd een zekere Hans Brusselmans naar voren geschoven in een heuse videoclip. Wat zullen ze zelf gelachen hebben bij het maken van dat filmpje. Maar omdat er geen eigen verhaal is kwam het over de hekel halen van een opponent eerder over als wanhoopspoging. Het werd een prachtige mislukking waar PvdA kandidaat Frans Timmermans volop garen bij spinde. SP-voorzitter Ron Meyer probeerde nog te redden wat er te redden viel en noemde het filmpje satire. Maar satire en een politieke partij gaan niet echt goed samen omdat dan snel de geloofwaardigheid in het geding is. Een kapitale inschattingsfout met desastreuse gevolgen: 2 zetels verlies, afscheid van het Europees parlement en een prachtige foto waarbij journalisten rond de fractievoorzitter in de tweede kamer, Lilian Marijnissen, staan en voorzitter Meyer van een afstand, alleen en heel beteuterd, toekijkt. Eind dit jaar ruimt hij het veld. Einde van het voorzitterschap van de destijds door het SP-bestuur naar voren geschoven kandidaat. Bij de voorzitter-verkiezingen had tweede kamerlid Sharon Gesthuizen het lef om zichzelf ook kandidaat te stellen. Dat was niet de bedoeling en ze werd dan ook vakkundig de mond gesnoerd.

Wie ook de mond werd gesnoerd? Zihni Özdil van GroenLinks. Mede fractiegenoot Kathalijne Buitenweg verbood hem verder te twitteren nadat hij op de foto was gegaan met een rechtse opiniemaker en Forum voor Democratie sympathisant. De ietwat eigenzinnige Ozdil had wars van de fractiediscipline ook al een interview gegeven waarin hij lijnrecht tegen het partijstandpunt over het leenstelsel inging. Dit moest wel lelijk eindigen. En dat deed het ook. Fractievoorzitter Jesse Klaver liet zich verleiden om in een mail aan de leden, waarin het vertrek van Özdil werd aangekondigd, op de man te spelen. En op de vraag van een journalist waarom hij in die mail een bak modder over het kamerlid uitgooide, kwam hij al hakkelend niet verder dan ‘goede vraag’ maar het antwoord bleef hij schuldig. Het kwaad was al geschied en ‘damage control’ mocht niet meer baten. Het betekende niet alleen een deuk in het imago van Klaver, maar Özdil kon nu ook in de slachtofferrol treden en de sympathie van de publieke opinie naar zich toetrekken. Een kapitale inschattingsfout. Klaver heeft een homogeen team om zich heen gebouwd met veel persoonlijke vrienden. Vertrouwelingen zelfs, al hoor je soms ook voorzichtig het woord ‘paladijnen’ vallen. Zelfs good old Bram van Ojik werd van stal .... pardon, er bij gehaald voor de nodige senioriteit. Voor vrijdenkers was nauwelijks plaats. Daar kunnen oud-kamerlid Liesbeth van Tongeren en het toenmalig bestuur uitvoerig over meepraten.

Leiding geven aan een homogene vriendengroep hoeft niet zo moeilijk te zijn. De kopjes buigen snel in de gewenste richting maar het kan ook snel leiden tot tunnelvisie. Belangrijk is dan om tegenkracht te organiseren. Geef vrijdenkers en dwarsdenker de ruimte. Laat je dat na dan kom je jezelf vroeg of laat tegen. Leiding geven aan een diverse groep is iets heel anders. Dan wordt echt een beroep gedaan op leidinggevende kwaliteiten. Daar valt zo te zien bij de Tweede-Kamer fractie van GroenLinks nog wel het een en ander te leren.

De wereld verandert in sneltreinvaart. En dat komt eigenlijk niet goed uit want mensen houden helemaal niet van verandering. Sterker, ze hebben hier ten diepste een angst voor. Die angst verklaart ook de overmatige drang in de systeemwereld naar het verzamelen van cijfers. Volgens de filosoof Heidegger komt onze liefde voor cijfers voort uit de angst voor wat we niet begrijpen. We gaan liever voor de schijnzekerheid van de papieren werkelijkheid van de systeemwereld dan dat we in de onzekerheid van de leefwereld vertoeven. ‘Meten is weten’ is het mantra zonder goed te beseffen wat we eigenlijk meten.

We zien de technologische ontwikkelingen dagelijks om ons heen. Maar de kwaliteit van ons leven houdt hier geen gelijke tred mee. Dat geeft niet alleen een gevoel van onvrede maar ook een gevoel van onzekerheid en angst. En wie angst heeft, kan dit tegenwoordig via social media duidelijk laten horen. Populistische partijen spelen handig in op deze angst door een wereld voor te schotelen die blijft zoals die is of die zelfs teruggaat naar de tijd toen alles nog overzichtelijk was en we zonder risico een touwtje uit de brievenbus konden laten hangen. Nu is er niet veel mis met het luisteren naar ‘de stem van het volk’ maar dat wordt het wel als dat resulteert in opportunisme en korte termijn oplossingen. Want teveel korte termijn, te weinig lange termijn en teveel luisteren naar de boze Nederlander heeft tot gevolg dat een grote middengroep vervolgens opgescheept wordt met ongewenste maatregelen. En daarmee organiseer je een nog grotere onvrede.

Bij politieke partijen ontbreekt het lef om maatregelen te benoemen die een tijdje pijn doen maar wel noodzakelijk zijn in tijden van transitie. Je maakt je er niet populair mee en met een spanningsboog van 4 jaar tot de volgende verkiezingen is het niet altijd evident om je te onttrekken aan de populariteitspolls. Toch zou het van visie getuigen als de partijen wat meer koersvast zijn en met het oog op de lange termijn maatregelen durven nemen omdat zaken fundamenteel anders geregeld moeten worden. Dat is een roep om moreel leiderschap waarbij de pijnpunten worden benoemd en de koers wordt uitgezet. Dat vergt lef en moed. Maar wie is op dit cruciaal moment in de samenleving in staat om moreel leiderschap te tonen?

Onlangs stond een artikel in de krant dat ‘de gemeenteambtenaar’ nog niet klaar is voor de smart society. Als dat zo is, dan is er alle reden om een inhaalslag te maken want die smart society komt er toch echt aan.

De smart society wordt omschreven als een vergaande digitale samenleving. Het is hiermee een logische vervolgstap in de ontwikkeling die de samenleving in de loop der tijden heeft doorgemaakt: van jacht via een agrarische samenleving, de industrialisatie en het informatie tijdperk naar nu dus de smart society. In die smart society staan termen als ‘Internet of Things’, ‘Big data’, ‘Kunstmatige intelligentie’ en ‘robotisering’ centraal. Bij dit laatste gaat het niet alleen om de op mensen lijkende robots, de zogeheten humanoids, maar meer nog om robots al of niet verborgen in allerlei apparaten. Deze apparaten zijn via netwerken verbonden en kunnen dan onderling data uitwisselen, interpreteren en op basis hiervan actie ondernemen.

Het is een hele uitdaging om hierin een balans te vinden tussen de technische mogelijkheden, het democratisch gehalte, en de menselijke maat. Zonder kritische houding ben je overgeleverd aan de apparatuur. Zo kun je, als je weinig kritisch blind vaart op de ‘ingeblikte mevrouw’ die jouw altijd de weg wijst in de auto, zo maar de fietsenkelder inrijden. Of gaat de 3D-printer uit van de nieuwste specificaties en past het uitgeprinte schroefje toch net niet in die tafel.

Het feit dat je bij sommige gelegenheden al moet bewijzen dat je géén robot bent, laat zien dat het een vaart loopt met de robotisering. Maar is dit erg? Misschien is het wel het lot van de mens om afhankelijk te zijn en moeten we zoals Friedrich Nietzsche zegt ‘leren leven met ons lot’. Kijk naar onze geboorte. Zonder hulp zal een baby’tje, hoe schattig ook, niet overleven. Het is totaal afhankelijk van anderen. En lopen? Wacht nog maar een goed jaar. Dan moet je een veulen zien. Dat valt uit de moederschoot, schut zichzelf even droog, gaat weliswaar wat voorzichtig op de benen staan, maar dartelt daarna wel vrolijk de wei in. En dat allemaal zonder hulp(middelen).

Dus laten we de techniek omarmen maar wel met behoud van de menselijke maat: ‘High tech with a Human touch’.

De jaarwisseling was weer als vanouds: er was vuurwerkschade, er werden hulpverleners bekogeld en er vielen gewonden en zelfs doden. In Den Haag ontstond een waar inferno omdat een metershoge brandstapel ongecontroleerd kon afbranden.

Over die brandstapel hadden de bouwers afspraken gemaakt met het Haags gemeentebestuur maar bij de bouw waren ze die volstrekt vergeten. Het gemeentebestuur constateerde dit wel maar deed dit veel te laat en had niet meer het lef om adequaat in te grijpen. De brandstapel die een paar jaar geleden in het leven is geroepen om geweld te voorkomen bleek zich zomaar te hebben ontpopt als een ‘Paard van Troje’ dat juist geweld oproept. Het gemeentebestuur blonk niet uit in daadkrachtig optreden en liet zich liever leiden door angst. De brandstapel is traditie en tradities raken aan de identiteit van mensen. Maar aan tradities kun je je ook behoorlijk vertillen. En dan is het in bestuurlijk Nederland gewoonte om maar stil te blijven zoals ook de zwarte pieten discussie laat zien.

Dit soort ‘bestuur van de slappe knietjes’, zie je steeds vaker. Bestuurders duiken weg als het lastig wordt. Dan mogen de mensen het zelf uitzoeken. Onder het mom van de participatie maatschappij zijn die dat toch al enige jaren gewend. Dat gaat heel vaak goed, maar soms dus ook niet. Door deze lakse bestuurlijke houding is er een groeiende afstand ontstaan tussen bestuurders in de systeemwereld en ‘het volk’ in de leefwereld. Geen wonder dat wanneer bestuurders een beroep doen op vertrouwen dat zelden in goede aarde valt. Door dit afschuiven en weglopen worden bestuurders steeds onzichtbaarder en ontnemen zij zichzelf een mogelijkheid om gerespecteerd te worden. Daardoor verliezen zij steeds meer gezag. En waar minder gezag is, is ook minder ontzag. En zo leggen bestuurders de rode loper uit voor de gele hesjes.