Heeft u ook goede voornemens voor 2025? Stoppen met roken? Iets minder drinken? Of toch meer sporten? In het openbaar bestuur zou een mooi voornemen zijn om het lange termijn perspectief meer in het oog te houden.

Veel beslissingen in het openbaar bestuur hebben een grote impact op hoe de toekomst er uit gaat zien. Het nemen van verantwoordelijkheid voor de lange termijn zou dan ook vanzelfsprekend moeten zijn. Dat is helaas niet altijd zo. In de hectiek van de dag duwt de korte termijn van dagelijkse beslommeringen, acute problemen en maatschappelijke ophef, de aandacht weg van de lange termijn. Of worden moeilijke keuzes zelfs uitgesteld. En zo worden de oplossingen van vandaag de problemen van morgen. 

Als er wel naar het lange termijn perspectief wordt gekeken, dan worden de belangen voor toekomstige generaties maar ook die van de huidige kinderen en andere aardbewoners meegenomen. Per slot van rekening nemen we met ons handelen een hypotheek op de toekomst, lenen we van kinderen die nog geboren moeten worden maar geven we niet altijd thuis als het om een terugbetalingsregeling gaat.

Gemeenteraad

Het wordt gemeenteraadsleden gemakkelijk gemaakt om vanaf nu bewust het lange termijndenken bij besluitvorming mee te wegen en een goede voorouder te worden. Dat kan door de belofte op tegentijd.nl/belofte te tekenen. Deze belofte luidt: 

Vanaf dit jaar neem ik mij voor om mijn denkbeeldige achterkleinkind mee te laten beslissen bij mijn werk als raadslid. Zo streef ik ernaar een goede voorouder te zijn. 

Deze belofte is een initiatief van het Ministerie voor de Toekomst  en The Turn Club, twee samenwerkingsverbanden van veranderaars, creatieven, kunstenaars en verbinders, die ieder op hun eigen wijze het langetermijndenken versterken.

Maar het stopt niet bij het goede voornemen. Bewustwording is pas het begin. Maar wel een goed begin om het stemgedrag te veranderen.

Wat kun je doen?

Echt een verandering teweeg brengen en toekomstige generaties een stem geven kan door als Raad gezamenlijk regelmatig een gesprek over het langetermijndenken te organiseren, door binnen de Raad ambassadeurs van de toekomst te benoemen en door inspiratiedagen te organiseren. Op de sites van de initiatiefnemers van de belofte zijn hiervoor veel creatieve en inhoudelijke werkvormen te vinden.

Een goed voornemen voor 2025? Wees een goed voorouder. En bent u dat al? Spoor dan iemand uit uw omgeving aan om ook een goed voorouder te worden. Dat begint met bewustwording. Dan helpt het tekenen van de belofte hierbij. Doe je mee?

De maand november 2024 bleek de op één na warmste november maand ooit. En 2024 wordt het warmste jaar sinds de temperatuur wordt gemeten! Het aanpakken van de klimaatuitdaging, staat en valt bij het onderkennen dat er een klimaatprobleem is. Dan is er in Den Haag nog wel wat missiewerk te doen. Daar zit het kabinet nog in de ontkenningsfase. Gelukkig kan een gemeentebestuur een ander geluid laten horen.

Welvaart

De tijd dat gedacht werd dat het klimaatprobleem kan worden opgelost met doorgaan op de ingeslagen weg vol zogenaamde onmisbare luxe als een tweede auto, derde vliegvakantie en een vierde online bestelde zomerjas maar dan op ‘duurzame’ wijze, ligt achter ons. Dat is doorgaan met dat wat ons in de problemen heeft gebracht. Daar helpt een boom planten aan de andere kant van de wereld helemaal niets aan. Nou ja, helemaal niets? We kopen er ons schuldgevoel mee af. Niet de behoeften van de mens horen centraal te staan maar de grenzen van wat de aarde kan leveren aan energie én grondstoffen. Het gaat er dus niet om hoe duurzaam we in onze welvaart kunnen voorzien maar om welke welvaart mogelijk is bij een duurzaam gebruik van grondstoffen. 

Dan zal de economie, ook de lokale, moeten worden aangepast zodat deze intrinsiek circulariteit stimuleert. Én zeg nu niet dat je lokaal niets kunt betekenen en dat we niet het braafste jongetje van de klas hoeven te zijn! Dat is weglopen voor verantwoordelijkheid, een gemeentebestuur onwaardig. Alle beetjes helpen al is de weg nog zo bochtig én lang, ook een marathon begint met een eerste stap. 

Centraal in de wijk 

Zo kan veel meer gestuurd worden op gezamenlijkheid. Deelauto’s kennen we al. Profiteer van de veranderende opvattingen die door het gebruik van deelauto’s acceptabel zijn gemaakt. Zorg bijvoorbeeld voor een goed toegankelijke centrale plaats in de wijk. Stel daar ladders, kruiwagens en gereedschappen voor huis en tuin beschikbaar. Maar denk ook aan het minder laaghangend fruit als een wasplaats met wasmachines. Natuurlijk vraagt dat een andere manier van leven. In plaats van met de wasmand een paar meters (trap) lopen naar de wasmachine, zul je nu naar de gemeenschappelijk ruimte moeten. Maar omdat iets lastig is, is het nog geen reden om het niet te doen. Zie het als een uitdaging om een andere manier van leven van je inwoners aantrekkelijk te maken. Denk aan een strijkservice en het halen en brengen van de was. Én als er toch een centrale plek is, kan een repairshop worden ingericht en een aflever- en ophaaldienst voor pakketten worden opgezet. Aanvullend kunnen de pakketjes met een bakfiets aan huis worden gebracht. Het zijn maar wat ideeën, experimenteer daarmee zodat het verder kan worden uitgewerkt. 

Lange termijn denken 

De zoektocht naar een centrale plek begint in het wijkgebouw, ware het niet dat deze vaak zijn wegbezuinigd. In plaats van politiek bedrijven met de blik op korte termijn oplossingen, is lange termijn denken gewenst waarbij soms door de zure appel heen moet worden gebeten om tot een duurzame uitkomst te komen. Als er nog geen centrale plek is, zoek de plekken dan in bestaande gebouwen als scholen, verpleeghuizen of kantoren. 

Op deze wijze wordt sociaal kapitaal gebruikt om maatschappelijke waarde te creëren. En natuurlijk voelt dat soms als een stap terug in gemak. Maar, we hebben als inwoners veel rechten. Daar staan plichten tegenover. Plichten ten opzichte van zij die geen stem hebben zoals ander leven op aarde maar ook plichten ten opzichte van toekomstige generaties. Dat heeft zo zijn prijs. 

Mona Keijzer van de BoerBurgerBeweging (BBB), beoogd minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en vicepremier, procedeerde vorig jaar als burger tot aan de hoogste bestuursrechter toe, om de bouw van een kleinschalig woonzorgcomplex voor haar huis in Edam te voorkomen.

Bij de Raad van State deed Keijzer een beroep op procedures rond het maken van bezwaren en op natuurwetgeving. Ze voerde tal van argumenten aan om haar gelijk te krijgen. Zo zouden omwonenden onvoldoende betrokken zijn bij de bouwplannen en zou de bouw leiden tot stikstofuitstoot op nabijgelegen Natura2000-gebieden.

Heilige huisjes 

Natuurlijk mag mevrouw Keijzer haar gelijk proberen te halen met de wet- en regelgeving in de hand, maar wat het ongemakkelijk maakt is dat haar eigen BBB partij die wettelijke regels juist wil versoepelen. Volgens haar partij zijn de huidige stikstofregels te streng en moeten ook de regels waar inwoners zich op kunnen beroepen, in BBB-taal de ‘heilige huisjes’, drastisch worden beperkt. Het geeft maar gedoe, en daar houden ze bij de BBB niet van. Immers, doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Het Nimby-effect kreeg even een geheel nieuwe betekenis, ‘Not in Mona’s Back Yard’. 

Opportunisme

Je kunt mevrouw Keijzer niet verwijten dat ze vast zit in haar denken. Ze heeft hier een bepaalde lenigheid in. Maar je kunt het ook bestuurlijk opportunisme noemen waarbij in de besluitvorming het hier en nu leidend is. De toekomst speelt nauwelijks een rol want is nog zo ver weg. Zo ver, dat tussen nu en straks vast wel iets wordt uitgevonden om de eventuele nadelen van de oplossing van vandaag op te heffen. De inventiviteit van mensen is voor bestuurlijk opportunisten grenzeloos. 

Lange termijn 

Maar is bestuurlijk opportunisme in deze tijd vol uitdagingen op bijvoorbeeld het gebied van klimaatadaptatie, verduurzaming, woningbouw, digitalisering en sociaal beleid, wel wat we nodig hebben op landelijk maar ook op gemeentelijk niveau? Het gevaar is dan reëel dat het lange termijn perspectief uit het zicht raakt, laat staan dat er oog is voor volgende generaties. Ook een breder perspectief komt in het nauw. Mag je van een bestuurder niet een holistische blik verwachten waarbij zorgvuldig afwegingen worden gemaakt tussen soms tegenstrijdige deelbelangen en niet wordt gekozen voor de snelle ‘oplossing’ waarbij, omdat alles urgent lijkt, een deel van de werkelijkheid wordt ontkend?

Problemen van morgen

Stel jezelf als minister of als wethouder steeds de vraag ‘Wat kan ik vandaag doen om de samenleving en het land of gemeente mooier, beter en waardiger achter te laten?’. Wees als bestuurder dus een goed voorouder voor volgende generaties. Hoe verleidelijk de korte termijn oplossingen ook zijn, want anders zijn de oplossingen van vandaag de problemen van morgen.

Onlangs was er veel ophef over het fragment uit het televisieprogramma ‘College Tour’ waarbij de dochters van minister Kaag hun zorgen uitspraken over de veiligheid van hun moeder. Die zorgen waren zo groot dat ze het liefst zagen dat hun moeder de politiek voor gezien zou houden.

Het is allang bekend dat politici worden bedreigd. Hoe vaak lees je niet over intimiderende huisbezoeken, dreigbrieven en scheldkanonnades. In dat licht doet het wat kortzichtig aan als juist politici geschrokken reageren op het tv-fragment terwijl zij zeer goed weten hoe collega’s worden belaagd. Maar kennelijk is weet hebben van bedreigingen nog niet voldoende om te beseffen wat voor impact die bedreigingen hebben op de achterban. Als minister van der Wal zegt dat haar kinderen in huis zaten ‘te shaken’ toen de boeren bij haar op de stoep stonden of minister de Jonge zegt dat zijn dochter wordt bedreigd, maakt dat kennelijk toch minder indruk dan wanneer de omgeving zelf zich uitspreekt over de gevolgen van de bedreigingen.

Niet alleen landelijk 

Het zou van naïviteit getuigen om te denken dat bedreigingen op deze schaal alleen landelijk spelen. In 2011 ben ik als gemeenteraadslid zelf bedreigd. Duidelijk was toen dat mijn politieke omgeving hier nauwelijks mee wist om te gaan. De bedreiging werd liever doodgezwegen onder het mom van ‘geef het geen podium’. Ook de politie was die mening toegedaan. Ik voelde weinig steun en stond er eigenlijk alleen voor. Vanuit mijn partij bleef het helemaal stil. Dat was niet mijn weg vandaar destijds de publicatie op mijn website met de dichter H.M. van Randwijk in gedachte “een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht…..”. 

Steun

De tijden zijn veranderd maar ook de intensiteit van de bedreigingen. Veel mensen zien de wereld als maakbaar. Hierdoor zullen steeds minder mensen accepteren dat iets niet loopt zoals ze willen. Niet iedereen zal dan meteen gaan dreigen, maar een deel wellicht wel. Moffel die bedreigingen niet weg maar steun gemeenteraadsleden wel zo optimaal mogelijk. Deze steun moet komen zowel vanuit de partijen in de gemeenteraad als vanuit de gemeentelijke organisatie. Laat raadsleden weten dat ze gewaardeerd worden om wat ze doen of je het nu wel of niet met hun standpunten eens bent. Laat ze niet vallen. Mensen die zich inzetten voor de samenleving verdienen alle steun.

Durfals

Daarnaast is steun ook van belang om mensen enthousiast te maken voor de raad anders zul je daar nooit een goede afspiegeling van de gemeentelijke samenleving terugvinden en stellen alleen de durfals zich nog beschikbaar. En dan is het nog maar afwachten of zij zich echt durven uit te spreken als het er op aan komt of dat ze de scherpe kantjes van hun woorden afslijpen uit angst om via Social Media gevierendeeld te worden.

Waar ik er in 2011 alleen voor stond, mogen politici nu meer steun vanuit hun partij en vanuit de gemeentelijke organisatie verwachten. Wacht daarom niet af tot een bedreiging zich daadwerkelijk voordoet maar organiseer pro-actief.