In de politiek wordt het als minpunt ervaren als er afstand is tussen inwoners en politici. Toch heeft afstand een functie. Teveel nabijheid kan leiden tot teveel betrokkenheid en doet het vermogen om met enige distantie en zonder vooroordeel te besluiten, vervagen. Je ziet het in de wat kleinere gemeenten waar de politici zeer dicht bij de mensen staan en waar een toezegging over en weer snel is gedaan. En als na de verkiezingen het geluid van “voor wat, hoort wat” klinkt is het gladde ijs nabij. Dat dit zich niet beperkt tot kleinere gemeenten laten de heren van Rey, Verheijen en Weekers vanuit Limburg zien. Het vergt een rechte rug om het algemeen belang te dienen en de ‘ons kent ons’ cultuur te negeren.

Afstand wordt wel negatief als die onduidelijkheid creëert door niet waar te maken wat wordt gesuggereerd. Dit ontstaat bijvoorbeeld door als er provinciale verkiezingen zijn, debatten te organiseren met thema’s waar de provincie helemaal niet over gaat en met politici waar helemaal niet op kan worden gestemd. Dan gaat de discussie niet over megastallen of windmolens maar over of Syrië-gangers maar niet beter kunnen sterven dan terugkomen. Het voelt allemaal erg ongemakkelijk. De provincie is kennelijk niet sexy genoeg en spreekt onvoldoende aan. Daarom wordt, laat ik het maar zo positief mogelijk duiden, de nadruk gelegd bij de indirecte landelijke impact van de provinciale verkiezingen, het samenstellen van de eerste kamer.

Alle verkiezingen zijn uit democratisch oogpunt belangrijk maar hiervoor aandacht vragen in debatten met thema’s waar het nu juist niet over gaat, schept verwarring. En mensen houden niet van verwarring, dus worden ze onverschillig en maken geen gebruik van hun stemrecht. En zo zorgt dit soort aandacht voor (negatieve) afstand en werkt dus averechts.

Zo na de gemeenteraadsverkiezingen van november 2014 zullen weer heel wat partijen hun campagne evalueren. Of niet! Want zoals ik een campagneleider ooit hoorde zeggen "als we winnen ligt het aan de campagne, als we verliezen ook". Evalueren gaat vrijwel nooit verder dan het kijken naar de campagne activiteiten en de uitvoering wordt meestal ook gedaan door degenen die nauw bij die campagne betrokken waren.

Het past bij de professionalisering van de politiek om de evaluatie breder te trekken en niet alleen te kijken naar de campagne activiteiten maar ook naar het "materiaal" waarmee de campagne is ingegaan. En dan kijk je naar de kandidatenlijst en het verkiezingsprogramma. En daar hoort ook bij de opdracht die het bestuur aan de campagnecommissie heeft gegeven.

Dat dit geen overbodige luxe is blijkt als we kijken naar de kandidatenlijst van GroenLinks voor de provinciale verkiezingen in Brabant. De uiteindelijke nummer 2 stond met de volgende tekst op nummer 6 van de voorlopige kandidatenlijst:

Bekwame politica die zeker de capaciteiten in huis heeft om het politieke handwerk verder uit te bouwen. Heeft als redacteur en communicatieadviseur uitstekende communicatieve vaardigheden en is vanuit haar beroepspraktijk en haar huidige statenwerk goed bekend met groene en ruimtelijke thema's. De kandidatencommissie is echter ook van oordeel dat het werken in teamverband tot nu toe te wensen overlaat en heeft gerede twijfel bij de vraag of zij sturing en leiderschap van een ander accepteert. Daarmee is de commissie van oordeel dat zij vooral een bijdrage kan leveren aan het statenwerk van GroenLinks in een grotere fractie en adviseert de commissie haar voor plaats zes.

Het wekt verwarring dat iemand met deze 'competenties' volgens de kandidatencommissie dan, zo hoog op de lijst staat. Wat moet de rest dan wel niet voorstellen? Daar tegenover stond bij de nummer 2 op de voorlopige lijst de volgende tekst:

Enthousiaste verbinder die sociale thema’s weet te vertalen naar ruimtelijke inrichting. Heeft op de kandidatencommissie een verpletterende indruk gemaakt met zijn presentatie en heeft ook in de debatten voor het lijsttrekkerschap bewezen over uitstekende communicatieve vaardigheden te beschikken. Een generalist die snel leert, makkelijk contact legt met mensen en in een team zorgt voor een frisse, originele kijk, gericht op het zoeken naar gezamenlijke oplossingen. De kandidatencommissie ziet in hem een nieuw politiek talent en een uitstekende aanvulling op de lijsttrekker op plaats twee.

Uiteindelijk kwam deze persoon op nummer 11 terecht! Lopen de voorkeuren van de door het bestuur ingestelde kandidatencommissie en de leden dan zo ver uit een? En wie zijn dan die leden? Zijn zij representatief? En welke opdracht kreeg de kandidatencommissie? Een lijst opstellen met de beste kandidaten? Of van het beste team? Een lijst dat de voorkeur van de leden weergeeft?

Ik denk dat hier nog nauwelijks goed over is nagedacht. Daarom is het goed om na de verkiezingen van maart 2015 breed te evalueren.

In de vorige blog "handboek voorkeurstemmen" ging het over een stappenplan. Dit keer deel 2: tips.

Als je na deel 1 toch nog onzeker bent over de uitslag moet je meer doen. En inderdaad het kan er op aankomen en dan telt iedere stem. Daarom hier enkele tips, al is het vaak schieten met een schot hagel.

• Ga als je tijd over hebt flyeren. Hoe kom je aan flyers? De doorgewinterde politicus vraagt die gewoon aan het partijbestuur. Maar je krijgt dan wel algemene folders en jij gaat voor jezelf. Als het bestuur geen specifieke folders voor jou wil laten maken zit er niets anders op dan ze zelf te laten drukken. Let wel op: je roept als 'einzelganger' natuurlijk enige weerstand op. Geef jouw tegenstanders geen stok. Zorg bijvoorbeeld dat je partij logo's niet zomaar gebruikt. Het zal snel worden gezien als misbruik.
• Bezoek debatten en profileer je door veel vragen te stellen. Vanuit het publiek? Ja, want voor het podium ben je niet uitgenodigd. Realiseer je dat er niet veel stemmen zijn te winnen. Het publiek bestaat grotendeels uit aanhangers van de partijen. Die hebben hun keuze allang gemaakt. Profileer je wel na afloop als kandidaat waar andere partijen niet om heen kunnen en waar ze binnenkort mee te maken krijgen. Immers, jij komt in de gemeenteraad! Laat zien wat je in huis hebt: "het geeft niet wat ze over je zeggen, als ze maar over je praten".
• Ook kun je specifieke (doel)groepen uitnodigen bij jou voor een gesprek over een voor hen relevant onderwerp. Zorg bijvoorbeeld voor een taart: "komt u met 5 anderen? dan zorg ik voor taart!". En kom dan niet met die geijkte "Bossche bollen" want daar krijg je de echte Bosschenaar natuurlijk niet meer warm voor. Dat is meer iets voor de toerist op bezoek voor "een dagje Den Bosch".
• Schroom niet om jezelf ook uit te nodigen bij bedrijven. Geef aan dat je een ochtend wil meewerken om daarna te praten over de problemen die ze ondervinden. Een ochtend werken lijkt lang en dat is het natuurlijk ook maar geen enkele werkgever zit te wachten op een politicus in spe die in een ochtend productie denkt te maken. Dus na hooguit een uur komt de koffie langs en kan het gesprek over de problemen beginnen.
• Zorg voor 'buzz' door te reageren op blogs, ingezonden brieven naar de plaatselijke pers te sturen maar bijvoorbeeld ook door posters met jouw gezicht en slogan pontificaal er op, her en der in de stad op te hangen. Wees niet bescheiden. Dit kan leuke activiteiten opleveren die allemaal worden verzameld voor de nieuwsbrief. Zo maak je een vliegende start als je wordt gekozen.

En dan ........ zit je in de gemeenteraad. Dan geldt "belofte maakt schuld" en maak jij je hard voor jouw punten. Natuurlijk heb je te maken met de lijn van jouw fractie maar daar hoef jij je iets minder aan te houden want je bent immers op eigen kracht en met specifieke eigen punten in de raad gekomen. En eigenlijk zagen ze jou helemaal niet zitten. Je positie is dus sterk maar ongemakkelijk. Niets van aantrekken, je bent immers volksvertegenwoordiger: gekozen door het volk om hen te vertegenwoordigen. Hoogstwaarschijnlijk heeft alleen de lijsttrekker meer stemmen vergaard. Maar jij vertegenwoordigd wel een achterban die specifiek op jou heeft gestemd. Dat schept verplichtingen, ook in de politiek. En iedere partij wil geloofwaardig overkomen dus creëer je ruimte om jouw toezeggingen na te komen of in ieder geval je daar zichtbaar voor in te spannen. Los van de voorkeuren van de fractie.

Trouwens jouw partijgenoten geloofden dan wel niet in jou maar hebben toch van jou geprofiteerd. Een stem op jou was namelijk ook een stem op de partij. Succes!

Dit handboek bestaat uit 2 delen: een stappenplan en een aantal tips. De tips komen de volgende keer aan bod.

Deel 1: Stappenplan

1. Zorg dat je op de kandidatenlijst staat

Alleen als je op de lijst staat kun je in de raad komen. Een raadsperiode van 4 jaar is lang. In zo'n periode kan veel gebeuren. Zo kunnen gekozen raadsleden tussentijds afhaken. Als dan naar vervangers wordt gezocht kan dat alleen in de pool van kandidaten die op de kandidatenlijst staan. Overigens, zelfs op die van andere partijen!

2. Kies concrete onderwerpen waarop jij je wilt profileren

Kies 2 of 3 aansprekende onderwerpen die dicht bij jouw belangstelling staan en waarmee je zichtbaar resultaat kunt laten zien. Je moet de onderwerpen namelijk wel met verve en te vuur en te zwaard op diverse podia kunnen verdedigen. Ga op zoek naar laaghangend fruit. Daar is niets mis mee. Het is mooi als deze punten ook letterlijk in het partijprogramma staan maar het is niet echt noodzakelijk. Immers jij werkt nu aan een persoonlijke campagne met persoonlijke punten. En deze mogen enigszins afwijken. Onderscheid moet er zijn nietwaar? En het maakt de vraag waarom mensen specifiek op jou moeten stemmen juist veel eenvoudiger te beantwoorden. Maar je kunt ook weer niet te ver buiten de lijntjes kleuren want dan krijg je gedoe in de partij. Al komt die er waarschijnlijk vanzelf als je jezelf stevig profileert.

3. Zoek je doelgroep op die past bij jouw onderwerpen

Zoek jouw doelgroep op. Niet door bijvoorbeeld op de markt te flyeren, dat is veel te grofmazig. Wel door bij de mensen huis aan huis langs te gaan. Dit kan betekenen dat je dus onderwerpen kiest die goed doelgroep gerelateerd zijn. Bijvoorbeeld een buurt waar een hoogspanningskabel of een hostel komt en waar de buurt niet onverdeeld gelukkig mee is. De punten kunnen op een breed vlak liggen. Geef in ieder geval aan welke concrete punten jij gaat aanpakken. Geef ook aan op welke wijze en hoe je dit samen met de mensen gaat bereiken. Leg contact, niet in de eerste plaats namens jouw partij maar namens jezelf natuurlijk. Het gaat om voorkeursstemmen en deze zijn nu eenmaal niet partij maar persoonsgebonden. Laat, voordat de deur weer wordt dichtgedaan, iets achter: een folder met partijlogo, jouw actiepunten en natuurlijk jouw foto inclusief slogan. Zorg dat er nog over jou wordt gesproken, lang nadat je weg bent gegaan. Vraag ook om email-adressen zodat je een nieuwsbrief kunt versturen.

4. Kom binnen 2 weken terug zodat je een band opbouwt

Kom terug! Dan moet je natuurlijk wel iets nieuws te vertellen hebben. Dus op je lauweren rusten is er even niet bij. Hou er rekening mee dat mensen niet thuis zijn. Doe in die gevallen een handgeschreven briefje in de bus. Van een 'nee/ja' of 'nee/nee' sticker hoef jij je niets aan te trekken. Het gaat nu immers om geadresseerde post. Jij kent de mensen en zij kennen jou! Dat is weer een voordeel van de band die je inmiddels hebt opgebouwd met jouw achterban. Onthou daarom de namen en specifiek gedane uitspraken ("ik heb niet veel tijd want ik sta op het punt om naar de verjaardag van mijn moeder te gaan") goed. Je kunt hier op aanhaken bij jouw volgende komst ("vorige keer had u weinig tijd want u ging de verjaardag van uw moeder vieren. Heeft ze een mooi feest gehad?") het gesprek is begonnen en gegarandeerd dat er nu wel tijd voor je is. Nu en anders de volgende keer komt de ultieme beloning: je wordt uitgenodigd om binnen een kopje koffie te drinken ("met een beetje melk graag").

5. Herhaal

Stap 4 dient tot aan de verkiezingen te worden herhaald en eventueel te worden geïntensiveerd. Wees niet bang dat mensen denken "daar komt ie weer". Het zal worden gezien als vasthoudendheid en als iemand die opkomt voor 'onze' belangen. Ook als iemand die zijn afspraak wel nakomt. Immers, je hebt de vorige keer toch aangekondigd dat je weer terug zou komen.

Gebruik ondertussen sociaal media zoals twitter en reageer zoveel mogelijk op blogs.

Tot zover het stappenplan. De volgende keer komen een paar tips aan de orde.